همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: چهارمین روز از هفته سلامت با نام «سلامت خانواده و سلامت روانی اجتماعی» نامگذاری شده است. قطعا برخورداری از سلامت روان به اندازه سلامت جسم پراهمیت و ضروری است و برای احساس رضایت و لذت بردن از زندگی، کشف توانایی‌های خود، انتخاب‌های درست، تعامل سالم و مناسب با دیگران، ایفای نقش‌های فردی و اجتماعی، اثرگذاری روی دیگران، مدیریت استرس‌های روزمره و ... لازم است.
خیلی‌ها بر این تصورند که داشتن سلامت روان یعنی همین که اختلالات یا بیماری‌های روانی نداشته باشند، اما در تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO) در این خصوص آمده است: «داشتن سلامت عبارت است از رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی. نه فقط نداشتن بیماری یا ناتوانی.» سلامت روان به دو دسته فردی و اجتماعی تقسیم می‌شود که به گفته روانشناسان، هردو تاثیر مستقیم بر یکدیگر دارند و تحت تاثیر یکدیگر قرار می‌گیرند.
۴۰ درصد شادکامی دست خودمان است
آمارها می‌گویند آمار اختلالات روانی و میانگین مصرف داروهای ضد اضطراب و افسردگی در سال‌های اخیر در ایران افزایش یافته و این موضوع در کشور ما در مقایسه با سایر کشورهای آسیایی، رشد قابل توجهی داشته است.
خیلی‌ها می‌پرسند با این اوصاف و با وجود نوسانات اقتصادی، مشکلات معیشتی، تورم، مشکلات اجتماعی و دیگر مشکلات در کشور، چگونه می‌توان سلامت روانیِ اجتماعی را تامین کرد و از افراد نیز خواست که برای حفظ سلامت روان خود و خانواده تلاش کنند؟
دکتر مهرنسا شهابی، روانشناس و مشاور خانواده و هیأت علمی گروه روانشناسی دانشگاه شهید مطهری در گفتگو با همشهری‌آنلاین به این موضوع مهم اشاره می‌کند که بر اساس پژوهش‌های جهانی، ۶۰ درصد خوشنودی و شادکامی ما به عوامل بیرونی مثل اقتصاد و تحریم‌ها و ... مرتبط است و ۴۰ درصد آن در اختیار خود ماست. درواقع شاد زیستن و تجربه خوشبختی خود به خود به وجود نمی‌آید. بلکه ایجاد کردنی است و به تلاش دائمی نیاز دارد.
این مدرس روانشناسی ادامه می‌دهد: همه ما می‌دانیم که یک سری مشکلات در جامعه وجود دارد و تردیدی هم در آن نیست، اما این که فقط و فقط روی مشکلات بیرونی تمرکز کنیم و نقش فعال خود را از یاد ببریم، نه تنها مشکلات را حل نمی‌کند، بلکه سلامت روانی ما را به خطر می‌اندازد. و نتیجه این می‌شود که هم مشکلات مالی ما سر جای خود باقی می‌ماند و هم سلامت جسم و روان ما از دست می‌رود.
بعضی‌ها عادت به غر زدن دارند
شهابی به این نکته مهم اشاره می‌کند که سلامت خانواده و سلامت جامعه، رابطه مستقیمی با همدیگر دارند. شما وقتی ۷ صبح از خواب بیدار می‌شوید و روزتان را با خواندن اخبار بد شروع می‌کنید، هم خُلق خودتان را پایین می‌آورید و هم خُلق اعضای خانواده را. افراد وقتی خلق‌شان پایین می‌آید، کارآمدی‌شان هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. شما وقتی حال‌تان بد است، خاطرات بدتان فعال‌تر می‌شوند، تحمل‌تان نسبت به کارهای کودک‌تان کمتر می‌شود، راحت‌تر با همسرتان دعوا می‌کنید، کمتر گذشت می‌کنید. پا از خانه هم که بیرون می‌گذارید، خلق بد خود را به دیگر افراد جامعه هم منتقل می‌کنید. مثلا در اتوبوس و مترو با بغل‌دستی‌تان دعواتان می‌شود، در محیط کار با همکار خود بحث می‌کنید و ... به این ترتیب سلامت روانی اجتماع را هم به خطر می‌اندازید. همان طور که گفتم، فرد (یا خانواده) و اجتماع رابطه تنگاتنکی با هم دارند و مثل یک زنجیره به هم وصل‌اند.
این مشاور خانواده می‌گوید: خیلی از افراد صبح وقتی بیدار می‌شوند، نه تغذیه درستی دارند، نه ورزش می‌کنند، نه برنامه و هدفی دارند. طبیعی است که این موارد، خلق شما را پایین می‌آورد. خیلی‌ها چون عوامل بیرونی را مسبب همه مشکلات می‌دانند، تلاشی هم برای بهبود حال خود نمی‌کنند. در حالی که آیا شما وقتی شارژ موبایل‌تان به ۱۰ درصد می‌رسد، آن را کنار می‌گذارید؟ یا در سطل زباله می‌اندازید؟ نه، آن را دوباره شارژ می‌کنید. ما باید بتوانیم با انجام کارهایی خودمان را هم شارژ کنیم. شما هرچقدر هم پولدار باشید، باز غم و اندوه و مشکلات در زندگی وجود خواهد داشت. پس بدانیم که بخشی از حال خوب به خود ما برمی‌گردد. قرار هم نیست همیشه دیگران از بیرون بیایند حال خوب را به ما تزریق کنند.
دلخوشی‌های کوچک را ببینیم
شهابی به افرادی اشاره می‌کند که فقط نکات منفی را می‌بینند، نمای جامعه را همیشه بدبینانه نمایش می‌دهند، فقط از مشکلات صحبت می‌کنند، در فضای مجازی مدام از نکات منفی می‌نویسند، نزاع‌ها را پررنگ‌تر نشان می‌دهند و به این ترتیب، حال بد را به دیگران نیز تزریق می‌کنند.
این روانشناس می‌گوید: وقتی شما مثلا در توییتر مدام توییت‌های منفی می‌نویسید، حس افرادی را هم که آن توییت‌ها را می‌خوانند، منفی می‌کنید و آنها فکر می‌کنند آن مشکل، یک مساله رایج در جامعه است. خیلی‌ها نمی‌دانند که کلمات بسیار تاثیرگذارند.
این مدرس تاکید می‌کند: ما باید یاد بگیریم که دلخوشی‌های کوچک و نعمت‌های زندگی‌مان را هم ببینیم و فقط منتظر اتفاقات بزرگ نباشیم. در ضمن قدرشناس و شکرگزار باشیم؛ همین که امروز دندان‌درد نداریم، همین که سلامتیم و می‌توانیم با اشتها غذا بخوریم، همین که خنکی صبح را روی صورت‌مان حس می‌کنیم، همین‌ها جای شکر دارد.
بیشتر بخوانید
-
۱۰ ویژگی افرادی که از نظر روانی سالم‌اند | چرا ما ایرانی‌ها در برابر مراجعه به روانشناس و روانپزشک مقاومت می‌کنیم؟
-
۲۰ ترفند طلایی برای کنترل استرس روزانه | ۱۳ توصیه کوچک با تاثیرهای بزرگ
-
حتما باید با اختلال روانی به متخصص مراجعه کنیم؟ | ۱۰ فایده مراجعه به روانشناس و روانپزشک
-
اگر این علائم را دارید احتمالا افسرده‌اید | چطور بفهمیم از نظر روانی سلامت هستیم یا نه؟
- شایع‌ترین اختلالات روانی در میان افراد سالمند | ۷ توصیه مهم برای سلامت روان سالمندان
شهابی می‌گوید: البته تاب‌آوری افراد جامعه ما پایین آمده است. این روزها مد شده که می‌گویند «آدم‌های سمی را از زندگی خود کنار بگذارید». همه جا این جمله را می‌شنویم و می‌خوانیم. خب با این معادله که باید همه آدم‌ها را از زندگی حذف کنیم. به جای این کار باید با اطرافیان و عزیزان خود رابطه محترمانه و مهربانانه برقرار کنیم، به دیگران لبخند بزنیم، گاهی جای خود را در اتوبوس به دیگری بدهیم. همین کارهای کوچک، حال ما را خوب می‌کند. اینها شعار نیست. این فرهنگ در تمام دنیا رایج است. به جای ماندن در چِرایی‌ها، باید به این فکر کنیم که برای حال خوبم چه کار می‌توانم بکنم؟
مشکلات اقتصادی را انکار نمی‌کنیم اما ...
خیلی از افراد می‌گویند مشکلات معیشتی اجازه نمی‌دهد که به حال خوب فکر کنیم. یا خیلی‌ها می‌گویند وقتی حقوق من دوم ماه تمام می‌شود، چطور می‌توانم برای شاد کردن خودم تلاش کنم؟ شهابی در این رابطه می‌گوید: ببینید یک چیزهایی در کنترل ما نیست و نمی‌شود کاری کرد، اما خیلی از ما چیزهایی که در کنترل‌مان هست را هم اصلاح نمی‌کنیم و نتیجه این می‌شود که دچار استرس و اضطراب و بدحالی و دور ماندن از سلامت روان می‌شویم.
این روانشناس ادامه می‌دهد: آیا اگر مدام غر بزنید که حقوق من دوم هر ماه تمام می‌شود، به حل مسائل مالی شما کمکی می‌کند؟ مشکل خیلی از افراد این است که چیزهایی که در اختیار خودشان هست را هم اصلاح و کنترل نمی‌کنند. مثلا فرد هر روز شیرینی می‌خورد و اصلا به تغذیه‌اش و سبک زندگی‌اش اهمیتی نمی‌دهد. یا نزدیک خانه‌اش یک پارک هست اما یک بار هم نشده که با خانواده‌اش تا آن پارک بروند. بعد انتظار دارد حالش خود به خود خوب باشد.
این مدرس روانشناسی می‌گوید: واقعیت این است که عده زیادی هم توانایی مالی بدی ندارند اما هرجا می‌نشینند، از نداری حرف می‌زنند. ما مشکلات اقتصادی جامعه را انکار نمی‌کنیم ولی موضوع این است که خیلی‌ها عادت کرده‌اند فقط از نگرانی‌ها و نداری‌ها حرف بزنند و همیشه شاکی باشند.
غم و شادیِ پایدار نداریم
خیلی از مردم تصور می‌کنند اگر همین امروز ۱۰۰ میلیارد تومان برنده شوند، خوشبخت‌ترین فرد دنیا خواهند بود و این احساس در آنها ماندگار خواهد بود. اما این طور نیست. این موضوع را دکتر شهابی عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: بله، میزان شادکامی تا اندازه‌ای در شما بالا می‌رود اما بعد از آن دوباره فروکش می‌کند. این را من نمی‌گویم، روانشناسی اجتماعی می‌گوید. درواقع هیچ چیز نه می‌تواند خوشحالی پایدار بیاورد و نه می‌تواند غم پایدار با خودش بیاورد. اگر این نکته مهم را بدانیم، کمک بزرگی به ایجاد حال خوب در خودمان و دیگران می‌کند. در این میان با اختلالات روانی کاری نداریم. چون بحث اختلالات جدا است.
این روانشناس و مشاور خانواده تاکید می‌کند: زندگی هرکدام از ما ریزه‌کاری‌ها و ظرافت‌هایی دارد که اگر آنها را ببینیم، حال‌مان بهتر می‌شود. فقط یادمان باشد که همه ما مثل زنجیره به هم وصلیم و حال خوب و سلامت روان‌مان در همدیگر تاثیر دارد.
نظر شما